Analiza ekonomiczna – Bank Polskiej Spółdzielczości SA
Opublikowano: 15 maja 2014 o 08:38Podstawowe informacje
BPS SA działa na polskim rynku od 1992 roku – początkowo jako Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni S.A. z siedzibą we Wrocławiu. Pod obecną nazwą funkcjonuje od 27 marca 2002, momentu przyłączenia pięciu banków regionalnych. Bank wspólnie z 364 bankami spółdzielczymi tworzy Zrzeszenie, obejmujące blisko 64% wszystkich banków spółdzielczych działających w Polsce. Dodatkowo współpracuje z Krakowskim Bankiem Spółdzielczym oraz z Bankiem Spółdzielczym w Oławie. BPS jest 15. największym bankiem w Polsce pod względem wartości aktywów, a 26. pod względem liczby placówek.
W ramach funkcji zrzeszeniowej Bank wykonuje w imieniu i na rzecz banków spółdzielczych niektóre czynności bankowe, jest ich doradcą i pełni rolę reprezentacyjną. Podejmuje również działania zwiększające bezpieczeństwo funkcjonowania banków spółdzielczych na rynku finansowym. Absorbuje nadwyżki depozytów pozyskanych przez banki spółdzielcze i inwestuje je w bezpieczne instrumenty finansowe. Współuczestniczy także w zaspokajaniu potrzeb kredytowych klientów banków spółdzielczych poprzez udzielanie kredytów w konsorcjach z tymi bankami.
Na koniec 2013 roku kapitał zakładowy Banku BPS S.A. składał się z 315 331 204 szt. akcji o wartości nominalnej 1 zł każda. W strukturze akcjonariatu Banku BPS S.A. dominują banki spółdzielcze, posiadając łącznie 84,2 % akcji, w tym banki zrzeszone 81,5 %.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania finansowego BPS SA oraz Sprawozdania Zarządu z działalności BPS SA za rok 2013 z dn. 14 kwietnia 2014 roku.
Sytuacja finansowa
Rok 2013 okazał się niełatwym okresem w działalności Banku. Wynik finansowy netto za rok ubiegły wyniósł minus 153,7 mln zł, podczas gdy w 2012 r. był dodatni i stanowił kwotę 16,9 mln zł. Istotne spowolnienie gospodarcze w roku 2013 wpłynęło na pogorszenie sytuacji ekonomiczno-finansowej części kredytobiorców, a w połączeniu z prowadzoną przez Bank w latach poprzednich polityką dynamicznego rozwoju akcji kredytowej i zwiększoną aktywnością na polu inwestycji kapitałowych, skutkowało znacznym spadkiem jakości portfela kredytowego Banku. W rezultacie działaniem koniecznym do podjęcia, było dokonanie znacznych odpisów na zaangażowania kredytowe, co w konsekwencji wpłynęło na obniżenie wyniku z tytułu rezerw i aktualizacji. Różnica wartości rezerw i aktualizacji za 2013 rok wyniosła minus 262,3 mln zł i w porównaniu do poprzedniego roku uległa pogorszeniu o 196,4 mln zł. Powyższa sytuacja była w głównej mierze efektem utworzenia rezerw na duże wolumenowo ekspozycje, które w 2013 r. zmigrowały do portfela kredytów zagrożonych. W pozostałych obszarach działalności Banku, generowane wyniki kształtowały się na poziomach pozwalających na jego stabilne funkcjonowanie. Należy podkreślić, że mimo osiągnięcia niższego wyniku z tytułu odsetek, związanego ze znaczącym spadkiem stóp procentowych, wynik na działalności bankowej wraz z wynikiem na pozostałej działalności operacyjnej w 2013 r. był wyższy od uzyskanego w roku 2012 o 7,1 %. W efekcie Bank odnotował poprawę wskaźnika C/l (cost/income – relacja kosztów działania Banku z amortyzacją do wyniku na działalności bankowej skorygowanej o wynik na pozostałej działalności operacyjnej), który obniżył się w stosunku do wartości uzyskanej w roku 2012 o 0,16 pp.
Według stanu na 31.12.2013 r. suma bilansowa Banku BPS S.A. wyniosła 20,1 mld zł i w porównaniu do poziomu odnotowanego na koniec 2012 r. była wyższa o 1,5 mld zł, tj. o 8,0 %. Po stronie aktywów najwyższy kwotowy przyrost w 2013 r. nastąpił w pozycji dotyczącej dłużnych papierów wartościowych (o 2,1 mld zł). Było to w głównej mierze efektem zwiększenia stanu środków banków spółdzielczych ulokowanych w Banku BPS S.A., które stanowią podstawowe źródło finansowania inwestycji w instrumenty dłużne. Odnotowano natomiast niższy poziom należności, zarówno sektora finansowego, niefinansowego jak i instytucji rządowych i samorządowych. Łącznie, stan omawianych aktywów na koniec 2013 r. ukształtował się na poziomie niższym niż przed rokiem o 239,1 mln zł. Powyższa sytuacja była przede wszystkim wynikiem optymalizacji rozmiarów prowadzonej działalności kredytowej w kontekście dostosowywania do wymogów kapitałowych.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania finansowego BPS SA oraz Sprawozdania Zarządu z działalności BPS SA za rok 2013 z dn. 14 kwietnia 2014 roku.
Po stronie pasywów Banku największy wzrost w porównaniu do końca 2012 r. odnotowano w zobowiązaniach wobec sektora finansowego. Według stanu na 31.12.2013 r. stanowiły one 83.2 % sumy bilansowej Banku. Na wielkość zobowiązań wobec sektora finansowego główny wpływ miały środki lokowane przez banki spółdzielcze, które w 2013 roku zwiększyły się o 1,6 mld zł. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego oraz instytucji rządowych i samorządowych na koniec 2013 r. ukształtowały się na poziomie 2,0 mld zł, tj. wyższym niż przed rokiem o 282,6 mln zł, z tego depozyty złożone przez klientów indywidualnych zwiększyły się o blisko 120 mln zł, natomiast przez klientów instytucjonalnych o ponad 160 mln zł. Kwota zobowiązań podporządkowanych na koniec 2013 r. wyniosła 351,8 mln zł i w porównaniu do wielkości odnotowanej na koniec 2012 r. obniżyła się o 68,6 mln zł. W ubiegłym roku Bank nie emitował własnych papierów wartościowych.
Według stanu na 31.12.2013 r. kapitały własne Banku łącznie z wynikiem finansowym bieżącego okresu wyniosły 606,1 mln zł i w ciągu roku zmniejszyły się o 193.5 mln zł. Było to przede wszystkim konsekwencją :
1) wygenerowania straty za 2013 r. w wysokości 153.7 mln zł;
2) niższego niż przed rokiem poziomu funduszu z aktualizacji wyceny (o 39.8 mln zł), w tym przede wszystkim instrumentów finansowych zaklasyfikowanych jako dostępne do sprzedaży.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania finansowego BPS SA oraz Sprawozdania Zarządu z działalności BPS SA za rok 2013 z dn. 14 kwietnia 2014 roku.
Jakość portfela kredytowego
Na szczególną uwagę zasługuje fakt znacznego pogorszenia się jakości portfela kredytowego, co miało istotny wpływ na pogorszenie się współczynnika wypłacalności banku. Na koniec 2013 r. kredyty i inne należności zagrożone wyniosły 1,5 mld zł i w ciągu roku zwiększyły się o 459,0 mln zł, tj. o 44,4 %. Zarząd banku tłumaczy ten wynik trudną sytuacją makroekonomiczną w 2013 roku. Pierwotne prognozy dotyczące inwestycji musiały być znacząco korygowane, co powodowało brak możliwości wygenerowania nadwyżek finansowych, niezbędnych do obsługi zadłużenia kredytowego. Dodatkowo, na podwyższone ryzyko kredytowe wpływ miały błędy popełniane w procesie strukturyzowania dużych transakcji:
1) podmiotowe finansowanie przedsiębiorców z branży deweloperskiej, w szczególności w postaci obejmowania emisji obligacji służących zakupowi nieruchomości do tzw. banku ziemi;
2) brak odpowiedniego nadzoru nad realizacją finansowanych inwestycji, skutkujący przekraczaniem przez klientów założonych budżetów inwestycyjnych, którzy w wielu przypadkach środkami uzyskanymi z kredytu realizowali zadania nie ujmowane w pierwotnych biznesplanach;
3) brak powiązania terminów spłat udzielonych kredytów z rzeczywistymi przepływami finansowymi, wynikającymi z realizacji przez kredytobiorców umów objętych finansowaniem kredytowym.
Materializacja ryzyka związanego z dynamicznym przyrostem portfela kredytowego szczególnie widoczna była w koszcie ryzyka kredytowego, który na koniec 2013 r. ukształtował się na poziomie 2,69%, podczas gdy w 2012 r. stanowił wartość 0,99 %, tj. o 1,70 pp. niższą.
Zdaniem zarządu, wdrożenie w drugiej połowie 2013 r. szeregu inicjatyw, takich jak: decyzyjne komitety kredytowe, limitowanie portfela kredytów, ograniczenie liczby odstępstw, odtworzenie w Banku funkcji restrukturyzacji i windykacji, powinno w 2014 r. skutkować zahamowaniem tendencji do pogarszania się jakości portfela kredytów i przygotowaniem bazy do stopniowej poprawy jego jakości od 2015 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania finansowego BPS SA oraz Sprawozdania Zarządu z działalności BPS SA za rok 2013 z dn. 14 kwietnia 2014 roku.
Rezerwy celowe
Stan rezerw celowych utworzonych na kredyty i inne należności ogółem na 31.12.2013 r. wyniósł 350,7 mln zł i w relacji do poziomu uzyskanego na koniec 2012 r. był wyższy o 203,3 mln zł, tj. o 137,9%. Wyższy niż przed rokiem stan rezerw celowych był przede wszystkim wynikiem:
1) wzrostu poziomu należności zagrożonych;
2) większej skali migracji ekspozycji do wyższych kategorii ryzyka;
3) słabszej koniunktury gospodarczej, skutkującej deprecjacją wartości przyjętych zabezpieczeń;
4) dotworzenia rezerw z tytułu okresów opóźnień (wynikających z limitów pomniejszeń podstawy tworzenia rezerw celowych określonych dla poszczególnych okresów opóźnienia w spłacie) na należności zaklasyfikowane do kategorii stracone oraz spadku wyceny przyjętych zabezpieczeń.
Na koniec 2012 roku wskaźnik wyrezerwowania kredytów zagrożonych wyniósł 14,3%. W 2013 roku, w konsekwencji utworzenia dodatkowych rezerw celowych na pokrycie ryzyka kredytowego, wskaźnik ten wzrósł o 9,2 pp. i według stanu na 31.12.2013 r. osiągnął poziom 23,5%. Wartość powyższego wskaźnika była pochodną realizowanej w latach poprzednich polityki kredytowej w ramach której, przy zwiększonym apetycie na ryzyko, Bank wymagał od kredytobiorcy znaczącego pokrycia udzielonego kredytu zabezpieczeniem. Realizowane przez Bank rzeczywiste odzyski w relacji do wycen nieruchomości wskazywały, że niski poziom wyrezerwowania nie odpowiadał rzeczywistemu ryzyku.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania finansowego BPS SA oraz Sprawozdania Zarządu z działalności BPS SA za rok 2013 z dn. 14 kwietnia 2014 roku.
Wynik finansowy
Wynik finansowy brutto Banku za 2013 rok wyniósł minus 183,4 mln zł, natomiast netto minus 153,7 mln zł. W 2012 roku, zarówno zysk brutto jak i netto osiągnęły wielkości dodatnie i stanowiły odpowiednio kwoty 21,5 mln zł oraz 16,9 mln zł. Wygenerowanie straty w 2013 r. było przede wszystkim konsekwencją utworzenia znacznych odpisów na zaangażowania kredytowe i inwestycyjne. Różnica wartości rezerw i aktualizacji za ubiegły rok wyniosła minus 262,3 mln zł i w porównaniu do 2012 roku uległa pogorszeniu o 196,4 mln zł. Utworzone rezerwy dotyczyły przede wszystkim dużych wolumenowo ekspozycji, relatywnie nielicznej grupy klientów, które w 2013 r. zmigrowały do portfela kredytów zagrożonych. Bank w połowie 2013 roku wyselekcjonował listę podmiotów, dla których w perspektywie 2013 roku mogła zachodzić konieczność dotworzenia rezerwy celowej. Przeprowadzona została pogłębiona ocena ryzyka i w konsekwencji na ekspozycje wobec części klientów z wyselekcjonowanej listy podmiotów w II półroczu 2013 roku utworzono rezerwy celowe.
Wynik na działalności bankowej wraz z wynikiem na pozostałej działalności operacyjnej w 2013 r. wyniósł 346,9 mln zł i w zestawieniu z wielkością odnotowaną w 2012 r. zwiększył się o 7,1 %. Wzrost omawianych wyników wpłynął na poprawę wskaźnika C/I, który pomimo zwiększonych kosztów funkcjonowania, obniżył się w ciągu roku o 0,16 pp. osiągając na koniec 2013 r. wartość 72,30%.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania finansowego BPS SA oraz Sprawozdania Zarządu z działalności BPS SA za rok 2013 z dn. 14 kwietnia 2014 roku.
Wskaźniki rentowności
Bank zarówno w roku 2012 jak i 2013 prezentował słabsze od średniej rynkowej, wskaźniki rentowności. Najważniejszy spośród trzech podanych poniżej wskaźników, z punktu widzenia inwestorów, czyli rentowność kapitałów własnych (tzw. rentowność finansowa) jest jedna z najniższych w sektorze i wyniosła -20,16%. Średnia dla sektora w 2012 roku wyniosła ok 13%, a w 2013 ok 10%.
ROA (return on assets) – rentowność aktywów
ROE (return on equity) – rentowność kapitałów własnych
ROS (return on sales) – rentowność sprzedaży
Źródło: http://www.biznesradar.pl/spolki-wskazniki-rentownosci/sektor:ban,ROE,3,2 z dn. 6.05.2014
Fundusze własne i współczynnik wypłacalności
Według stanu na 31,12.2013 r. fundusze własne Banku ukształtowały się na poziomie 762,2 mln zł i w porównaniu do stanu odnotowanego na koniec 2012 r. zmniejszyły się o 259,9 mln zł, tj. o 25,4%. Obniżenie funduszy własnych było przede wszystkim wynikiem wygenerowania przez Bank straty za 2013 r. w wysokości 153.7 mln zł. Dodatkowo odnotowano niższy niż w roku poprzednim poziom wyceny instrumentów kapitałowych oraz dłużnych, zaliczonych do portfela dostępnego do sprzedaży (o 42.6 mln zł), w efekcie trwającego od czerwca 2013 r. istotnego spadku wyceny obligacji Skarbu Państwa.
Całkowity wymóg kapitałowy wyniósł 727.8 mln zł i w porównaniu do wielkości osiągniętej w poprzednim roku był niższy o 42,2 mln zł. Wpływ na powyższą sytuację miało ograniczenie w 2013 r. akcji kredytowej oraz zmniejszenie lokat na rynku międzybankowym. Współczynnik wypłacalności na 31.12.2013 r. ukształtował się na poziomie 8,4 %, tj. niższym od uzyskanego na koniec 2012 r. o 2.2 pp.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania finansowego BPS SA oraz Sprawozdania Zarządu z działalności BPS SA za rok 2013 z dn. 14 kwietnia 2014 roku.
Podsumowanie
Analizując sytuację ekonomiczną banku można zauważyć znaczne pogorszenie sytuacji finansowej w 2013 r., które ma odzwierciedlenie w stracie stanowiącej ponad 20% funduszy własnych banku. Strata spowodowana była nieostrożną polityką kredytową i zbyt optymistycznymi założeniami budżetowymi na 2013 r. Znacząco spadła jakość portfela kredytowego, gdzie należności zagrożone stanowią już ponad 17% portfela. Nawet w dużo lepszym pod tym względem roku 2012 wskaźniki rentowności znacznie odbiegały od średniej dla sektora. Na dzień 31.12.2013 roku Bank nie spełniał norm adekwatności kapitałowej zgodnie z art. 128 ust. 1, pkt 2 lit. b) Ustawy Prawo bankowe. W dniu 14 kwietnia 2014 roku Bank poinformował KNF o niespełnieniu tego wymogu.
Zarząd przygotował program postępowania naprawczego na lata 2014-2018. W programie określona została polityka kapitałowa, zakres działalności inwestycyjnej oraz rozmiar działalności komercyjnej prowadzonej przez Bank w sieci własnych placówek. Zdefiniowano również główne kierunki zmian organizacyjno-zarządczych, mających usprawnić funkcjonowanie Banku oraz działania zmierzające do poprawy efektywności spółek Grupy Kapitałowej Banku BPS. Zaplanowano również zwiększenie efektywności w obszarze komercyjnym oraz w zakresie restrukturyzacji i windykacji aktywów trudnych.
Istotne znaczenie dla poprawy funkcjonowania Banku będą miały działania zmierzające do poprawy wskaźników adekwatności kapitałowej. W celu zwiększenia funduszy Bank już w lutym br. przeprowadził emisję akcji własnych skierowanych do zrzeszonych banków spółdzielczych oraz założył, że w 2014 r. przeprowadzona zostanie również emisja obligacji podporządkowanych.